Protocolo, unha historia sobre a civilización
Contabamos fai uns cantos meses algunhas nocións sobre o protocolo, cales son as súas funcións, que regulan e por que segue sendo un dos códigos máis ecuánimes que as sociedades déronse a si mesmas. Falamos do protocolo, unha historia sobre a civilización.
Dicía o hábil político e brillante conspirador Talleyrand que “só os bobos búrlanse do protocolo, simplifica a vida”. Esta idea asentouse case desde os inicios da vida urbana, e no famoso código de Hammurabi –compendio legal que popularizou A lei do Talión e o seu ollo por ollo coma forma de limitar as vinganzas na época– atopamos as primeiras indicacións sobre a conduta que tiñan que manter reis e persoal privilexiado en canto ás súas relacións cos “cidadáns” que eran os homes libres: nada de mulleres, nenos nin escravos.
Ao longo do código cuneiforme existen tres apartados que son indicacións protocolarias para a corte.
1. A coronación dos reis de Babilonia seguía un ritual moi específico que está perfectamente documentado nesta estela de diorita .Utiliza unha linguaxe moi precisa.
2. O segundo apartado sobre protocolo describe con profusión a orde social reinante, e distingue entre as autoridades monárquicas e as corporativas, e tamén a clasificación social na que se dividían as xentes de Babilonia.
3. O terceiro era unha recomendación ordenada aos “funcionarios babilonios de protocolo”:
a. Tratar sempre con máximo respecto e cortesía a todos os cidadáns do reino, sexa cal for o seu nivel persoal e social.
b. Poñer o maior coidado e executar ben e dun modo xusto os actos e cerimonias do reino, porque isto contribúe á felicidade, prosperidade e paz de todos os súbditos.
As civilizacións posteriores seguiron o exemplo babilonio e codificaron todos os ritos ligados á actividade humana.
O antigo Exipto dedicaba unha a clase social a estipular como debían formalizarse as relacións na corte. O libro de ensinos dos escribas explicaba cal era a orde protocolario da sociedade piramidal e puntualizaba como debían facerse os rituais que se celebraban en presenza do Faraón. O Xefe de Protocolo da corte faraónica recibía o título a “Ritualista Xefe” e a dona da casa era a anfitriona.
A corte persa pasou á historia, entre outros motivos, polo ríxido protocolo do seu corte. A severidade e a boa organización á hora de executar cerimonias e rituais manifestábanse en todas as facetas da vida en palacio.
Parte da herdanza cultural que nos legaron os pobos do crecente fértil chegounos a través do Antigo Testamento, que dedica o Levítico, un dos libros do Pentateuco, a explicar como debían funcionar os rituais dos sacerdotes e como debían fabricarse os ajuares sagrados. Tamén atopamos referencias ao papel do anfitrión e a colocación dos invitados de honor, a cesión de postos e outros procesos protocolarios.
Aínda que as civilizacións que fundaron o occidente europeo, Grecia e Roma, tampouco se quedaban atrás á hora de codificar as relacións institucionais e os acontecementos e eventos nos que se reunían gobernantes e gobernados. Así, temos un Protocolo deportivo elaborado polos sabios gregos ou as refinadas normas sociais que mediaban entre as familias senatoriales romanas.
Ao longo da historia europea a partir da caída do Imperio Romano o protocolo sufriu de avances e perdas, ao mesmo tempo que o poder central unificador tardaba en recompoñerse. Cada poder terrenal asentado emitiu un código que regulaba e estandarizaba a forma na que debían relacionarse os iguais: desde o protocolo diplomático redactado en 1600 polo poderoso papa Xullo II ou as normas que rexían os ágapes públicos que emitiu o rei de Francia Luís XII, que regulaba comportamento na mesa e como vestirse apropiadamente.
O protocolo que se usa hoxe en día afunde as súas raíces no inicio da Idade Moderna. A partir do século XVII, os costumes europeos inician un período de homologación do protocolo en áreas básicas. As guerras napoleónicas e a restauración absolutista nada no Congreso de Viena deron lugar ao primeiro protocolo europeo, que se estendería polas colonias que as potencias europeas mantiñan ao longo do mundo.
A partir desta expansión, unificáronse as regras que asegurarían calquera acontecemento ou evento oficial desenvolvésese nun ambiente correcto e respetuoso.
Como poden ler, as relacións humanas valéronse de regras e códigos que axudasen a resolver problemas e facilitasen a integración de grupos de persoas que, a priori, proviñan de cultura afastadas e, nalgúns casos, opostas.
Unha historia apaixonante da que apenas presentamos un somero resumo.
Teñen anécdotas históricas sobre o protocolo? Por favor, compartan connosco.